Bank Gospodarstwa Krajowego
Arch. Bohdan Lachert, Jerzy Pańkowski, Józef Szanajca
proj. 1933
1933 – 1934
Ul. Krakowskie Przedmieście 64
Gmach
banku przy Krakowskim Przedmieściu 64 dobrze oddaje tendencje w
polskiej architekturze lat 30. Budynki użyteczności publicznej
często otrzymywały formy podkreślające rangę i majestat funkcji
jaką pełniły. Przeważnie projektowane w duchu funkcjonalizmu: o
jasnych elewacjach, subtelnym, uproszczonym do granic detalu, z
elewacjami skomponowanymi przede wszystkim z okien i drzwi. Gmach
lubelskiego oddziału banku ma jeszcze jedną charakterystyczną
cechę swojego okresu. Funkcjonalizm elewacji jest zdominowany przez
wertykalne, klasycyzujące podziały, nawiązujące do sąsiedniej
zabudowy utrzymanej w stylu klasycystycznym, jak również
inspirowane tzw. architekturą włoskiego faszyzmu.
-----------------------------------------------------------------
Budynek
założono na planie prostokąta, z wysokim przyziemiem,
o
konstrukcji szkieletowej. Fasada składa się z 24 osi.
-----------------------------------------------------------------
Na
uwagę zasługuje sposób wykończenia fasady. Użyto różowego
piaskowca nadając mu różną fakturę: gładką na ryzalitach i
gzymsie, ryflowana na belkowaniu i pasie międzykondygnacyjnym,
groszkowaną na obu krańcach fasady. Zgodnie za funkcjonalistycznym
podejściem uproszczono i zgeometryzowano znajdujący się pod
gzymsem kimation.
-----------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------
Bank
stanął na miejscu zabudowań Wytwórni Maszyn Rolniczych Duglasa i
Kedsile. W czasie niemieckiej okupacji budynek zajmował urząd
pracy. Po wojnie przeniesiono tu Izbę Skarbową. Obecnie przywrócono
pierwotną funkcję banku.
-----------------------------------------------------------------
fot.
Bergmann
Wydawnictwo Prasowe Kraków-Warszawa
1940
Wydawnictwo Prasowe Kraków-Warszawa
1940
NAC, sygn. 2-3698,
Źródło:
audiovis.nac.gov.pl
-----------------------------------------------------------------
Za
gmach banku gospodarstwa krajowego odpowiada trzech bardzo zdolnych
architektów młodego pokolenia, którzy zaprojektowali wiele udanych
budynków. Jerzy Pańkowski projektował głównie budynki
użyteczności publicznej. Pracował również nad poznańskim
oddziałem Banku Gospodarstwa Krajowego. Bohdan Lachert i Józef
Szanajca tworzyli zgrany duet architektoniczny. Specjalizowali się w
nowoczesnej architekturze mieszkaniowej. Przez lata 30. związani
byli z działalnością budowlaną Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
(mieszkalnictwo, sanatoria). Warto dodać, że Józef Szanajca
urodził się i wychował w Lublinie (1902).
-----------------------------------------------------------------
Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji
II połowa lat 30.
NAC, sygn. 1-G-6213
Źródło: audiovis.nac.gov.pl
Koncern
Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji
1936
1936
NAC, sygn. 1-G-6212
Źródło: audiovis.nac.gov.pl
-----------------------------------------------------------------
bibliografia:
1. Przesmycka Elżbieta, "Architektura Modernizmu", Lublin 2008
2. Serwis Architektoniczny ronet.pl za Katalog wystawy "Bohdan Lachert Józef Szanajca Architektura" listopad 1980 - styczeń 1981 Muzeum Architektury we Wrocławiu; Awangarda Polska Architektura Urbanistyka 1918-1939, Warszawa 1981, dostępne online:
http://www.ronet.pl/index.php?mod=inne&inne_id=266
tekst i zdjęcia
Marcin Semeniuk
