Dom Społeczno - Usługowy Chatka Żaka
Architektura: mgr inż. arch. Krystyna Różyska
Konstrukcja: mgr inż. Andrzej Jankowski
Instalacje: inż. Tadeusz Herse i tech. Zbigniew Pasierbak
proj. 1958 - 1960
bud. 1961 - 1965
modernizacja 2012
arch. mgr inż. Anna Urban, IK Projekt
Chatka Żaka dzisiaj - dobro dobrze czy źle chronione?
Stało
się. Chatka Żaka przeszła w 2012 roku modernizację, pierwszą na
tak dużą skalę. Zmianom uległ nie tylko wygląd zewnętrzny, ale
również układ pomieszczeń. Wymusiła to przede wszystkim potrzeba
rozszerzenia dotychczasowej funkcji i nadanie nowych. Stworzono m.in.
szereg nowych pomieszczeń dla edukacji artystyczno - medialnej w
miejscu nieużywanej stołówki studenckiej.
Co do samych intencji
odświeżenia wyglądu i nadaniu budynkowi funkcji odpowiadającym
obecnym potrzebom nie ma wątpliwości, że były słuszne. Natomiast
dyskusyjna jest forma przeobrażeń.
Warto dodać, iż dzięki
reakcji stowarzyszenia Forum Rozwoju Lublina udało się uratować
część wartościowej substancji Chatki Żaka.
---------------------------------------------------------------------------------
fot.
Zbigniew Zugaj
z
albumu "Lublin. Wczoraj, dziś, jutro"
wyd.
artystyczno - graficzne,
Kraków,
1971;
Zdjęcie
wykonane podczas prac remontowych przedstawia rytmizację nowej
elewacji.
---------------------------------------------------------------------------------
Łupinowy
dach o formie falistej zawieszony nad stołówką zyskiwał na
lekkości, dzięki przeszklonej elewacji. Ten ciekawy zabieg
estetyczny został zignorowany podczas modernizacji.
Podczas przebudowy zakryto Y - kształtne filary, które przełamywały ortogonalność podziałów przeszklenia.
---------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------
Abstrakcjonistyczną rzeźbę pomalowano w kolorze elewacji. Rzeźba straciła na swojej surowości, ale kolor nie jest opresyjny w odbiorze i nadal dobrze uwypukla formę.
---------------------------------------------------------------------------------
fot.
Edward Hartwig
1970
zb.
Ewa Fijałkowska - Hartwig
ze
strony teatrnn.pl
---------------------------------------------------------------------------------
Szczęśliwie
powrócono do naturalnego doświetlenia hallu głównego Chatki Żaka.
Delikatnie zmienione podziały okienne nie wpływają negatywnie na
wygląd.
Na
kondygnacji powyżej zrezygnowano z wejść balkonowych (oprócz
jednego) znajdujących się przy każdej serii okien. Mimo tego
pewien rytm został zachowany.
---------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------------
Brutalistyczne reliefy elewacyjne to znak rozpoznawczy budynków zaprojektowanych przez Krystynę Różyską - Tołłoczko. Surowy, betonowy, choć odmienny w formie relief znajduje się na Bunkrze Sztuki w Krakowie.
Pierwotnie władze UMCS nie zakładały jakiejkolwiek formy zachowania różnorodnej faktury poszczególnych części elewacji. Okładzina kamienna została skuta (resztki zachowały się na murku oporowym przed budynkiem), brutalistyczny relief przykryty styropianem. Kompromisowo zgodzono się na obłożenie nowej elewacji okładzinami przypominającymi poprzednie.
--------------------------------------------------------------------------------
fot.
Edward Hartwig
1970
zb. Ewa Fijałkowska - Hartwig
ze
strony teatrnn.pl
Jak
widać na zestawieniu, mural zdobiący północną elewację sali
widowiskowej nie został wiernie odtworzony. Zachowano podziały
kompozycyjne, ale dobór kolorów zmienia charakter malowidła,
inaczej oddziałuje na emocje odbiorców.
fot.
po lewej: Hubert Mącik
ze strony lublin.eu
fot. po prawej:
Marcin Semeniuk
fot.
Edward Hartwig
1970
zb. Ewa Fijałkowska - Hartwig
ze
strony teatrnn.pl
Na początku lat 90. iglicę zastąpiono metalowym wspornikiem.
---------------------------------------------------------------------------------
Mimo
zapowiedzi nie przywrócono iglicy, pierwotnie znajdującej się przy
wejściu głównym.
We
wnętrzu hallu zachowano mozaikowe posadzki. Pozytywnie wpłynęło
dostarczenie do hallu światła naturalnego. Wyglądu nie zmieniła
również sala widowiskowa.
Niedobrym pomysłem okazało się
wprowadzenie jaskrawo pomarańczowego koloru m.in. na filary w hallu
oraz na poręcze. Kolor nawiązuje w prawdzie do nowego logotypu
Chatki Żaka, ale sam w sobie jest opresyjny, zaburzający i
degradujący przestrzeń ekspozycyjną hallu, staje się zbyt
eksponowany na tle jasnej kolorystyki ścian.
Trudno
jednoznacznie ocenić, na ile teraz wartościowy jest budynek Chatki
Żaka. Jednakże warto pamiętać, że przy niewielkich nakładach
finansowych i niesprzyjających ochronie warunkach uzyskano stan,
który mimo pewnych wad jest akceptowalny.
Bibliografia:
1. Marcin Semeniuk, Chatka Żaka, praca semestralna na kierunku architektura i urbanistyka z przedmiotu Propedeutyka konserwacji zabytków pod kierunkiem prof. dr hab. inż. Bogusława Szmygina, Politechnika Lubelska, niepublikowana.
2. Kowalski Zdzisław, Miasteczko Akademickie w Lublinie. Historia. Architektura. Ekonomia., Lublin, 1972
3. Mącik Hubert / Stelmasiewicz Daniel, Nowe oblicze Chatki Żaka pod kontrolą [online], 28. 03. 2010, dostępny w internecie: http://www.frl.org.pl/content/view/118/1/
4. Pastuszko Izabela, Architektura Dzielnicy Uniwersyteckiej w Lublinie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii – Curie Skłodowskiej, Lublin, 2013
5. Strona internetowa Akademickiego Centrum Kultury „Chatka Żaka”, dostępna w internecie: http://ack.umcs.lublin.pl/o-nas/
4. Pastuszko Izabela, Architektura Dzielnicy Uniwersyteckiej w Lublinie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii – Curie Skłodowskiej, Lublin, 2013
5. Strona internetowa Akademickiego Centrum Kultury „Chatka Żaka”, dostępna w internecie: http://ack.umcs.lublin.pl/o-nas/
tekst i zdjęcia