Zespół gmachów Rektoratu i Wydziałów Ekonomii oraz Prawa
i Administracji UMCS
Arch. Stanisław Fijałkowski
(Biuro Projektów Budownictwa Ogólnego "BUDOPOL")
Proj. mozaik – Kazimierz Gąsiorowski
proj. 1966 - 1971
1974 – 1986
pl. Marii Curie Skłodowskiej 5
Budowa gmachów Rektoratu
i Ekonomii oraz Prawa i Administracji była jedną z nielicznych
inwestycji Uniwersytetu Marii – Curie Skłodowskiej w latach 70. Po
wzmożonej rozbudowie Dzielnicy Uniwersyteckiej w poprzedzającej
dekadzie przyszedł czas na pewnego rodzaju zwieńczenie założenia
urbanistycznego okazałym kompleksem gmachów.
Władze uczelni zwróciły
się do warszawskiego architekta Stanisława Fijałkowskiego, autora
m. in. nagradzanego i chwalonego projektu Biblioteki Narodowej w
Warszawie. Fijałkowski był już wówczas związany z Lublinem. W
latach 60. jako pracownik lubelskiego Miastoprojektu współopracowywał
projekty osiedli mieszkaniowych w dzielnicach Kalinowszczyzna i Tatary
oraz założenie Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Lublinie
(dzisiejszej Politechniki Lubelskiej).
Pierwsze koncepcje były
gotowe w 1968 roku. Planowano wówczas dominantę w postaci
21 – kondygnacyjnego wieżowca, który miał "wyrastać"
z płaskiego budynku z dwoma dziedzińcami. Obok miał się znaleźć
trzeci, niski na planie kwadratu, również z dziedzińcem.
W skład zespołu wchodziła też aula uniwersytecka, którą
zaprojektowano po drugiej stronie ulicy Sowińskiego.
Wszystkie części
założenia miały być skomunikowane kładkami pieszymi
umożliwiającymi przemieszczanie się w sposób bezkolizyjny z
ruchem kołowym. Fijałkowski proponował też zbudowanie parkingu
podziemnego pod placem Curie – Skłodowskiej. Byłby to wówczas
jeden z pierwszych w tego typu parkingów Polsce.
-----------------------------------------------------------------
ilustracja z dwutygodnika społeczno - kulturalnego "Kamena" nr 8 1968
----------------------------------------------------------------
Budowę całego zespołu
rozpoczęto w 1974 roku. Ostatecznie gmach Rektoratu i Wydziału
Ekonomii przyjął wysokość 62 metrów przy 17 kondygnacjach, zaś
budynek Wydziału Prawa i Administracji osiągnął 7
kondygnacji. Budynki zrealizowano w żelbetowej konstrukcji
szkieletowej, przyjmując wysokość pomieszczeń typową dla
stosowanych wtedy systemów prefabrykowanych. Ostatnie dwie kondygnacje są jednak nieco wyższe. Rektorat był gotowy
już w 1979 roku, na uroczystość 35 – lecia uczelni. Pozostałe
części oddawano do użytku etapowo. Ostatnie prace wykończeniowe
trwały do połowy lat 80. Według założeń z obiektów miało
korzystać 4700 studentów, 261 profesorów,
45 wykładowców i pracowników technicznych oraz 350 zatrudnionych
w administracji.
W sferze projektu
pozostała aula uniwersytecka o 2000 miejsc. Przekrycie miało
przyjąć formę żelbetowej łupiny opartej w trzech punktach.
Wejście do auli zaplanowano z poziomu kładki, która miała się
połączyć z tę przewieszoną nad ulicą Sowińskiego. Auli miał
towarzyszyć podłużny pawilon mieszczący funkcje usługowe.
-----------------------------------------------------------------
rys. z książki
Przemysław Szafer,
"Nowa Architektura Polska. Diariusz lat 1971 - 1975",
wyd. Arkady, Warszawa 1979
rys. z książki
Przemysław Szafer,
"Nowa Architektura Polska. Diariusz lat 1971 - 1975",
wyd. Arkady, Warszawa 1979
fot. Eliza Kwaśniewska, 1981
zdjęcie z albumu
pod red. Maryli Kowalskiej
"Lublin Trzech Pokoleń"
Krajowa Agencja Wydawnicza,
Lublin 1987
2012
-----------------------------------------------------------------
Zespół gmachów
reprezentuje późnomodernistyczne cechy założenia i formy.
Fijałkowski świadomie nawiązywał do twórczości Oscara
Niemeyera, a w szczególności do budynku Zgromadzenia Narodowego w
Brasilii z 1960 roku. Analogie dobrze widać na rysunkach pierwotnej
koncepcji. Kompozycja brył wyrasta z podstawy, jaką tworzy
dwukondygnacyjny pawilon. Jest to czymś w rodzaju piedestału
podkreślającego wyższe budynki. Całość dopełniałaby łupinowa
forma powłoki przekrycia niezrealizowanej auli uniwersyteckiej.
Przestrzeń wokół budynków ma charakter niemal totalny. Została podporządkowana rozbudowanej sieci kładek i przejść, przy czym brakuje elementów zieleni, które mogłyby być wkomponowane w przestrzeń.
System wielopoziomowej
struktury komunikacyjnej zespołu można uznać za esencję całego
projektu. Podobne koncepcje separowania komunikacji w formie
spiętrzenia poziomów ruchu były typowe w modernistycznej
architekturze i urbanistyce. Postulaty tego typu rozwiązań pojawiły
już w Karcie Ateńskiej w latach 30. Oddzielenie ciągów pieszych
od kołowych miało usprawnić komunikację, a przede wszystkim
zapewnić bezpieczeństwo pieszym. Dla Fijałkowskiego oczywistym
problemem dezintegrującym Dzielnicę Uniwersytecką była ulica
Sowińskiego, która wyraźnie oddzielała część naukowo –
dydaktyczną od socjalno – bytowej. Słusznie zakładał, iż
w perspektywie czasu w mieście przybędzie samochodów, a
przekroczenie ulicy Sowińskiego będzie coraz uciążliwsze.
Zamysłowi stworzenia systemu oddzielnego poziomu komunikacji dla
pieszych sprzyjało ukształtowanie terenu. Wykorzystano skarpę
opadającą w stronę ulicy, co pozwoliło uzyskać bezpośrednie
połączenie kładki z wejściem do gmachów Rektoratu oraz Wydziałów
Ekonomii i Prawa.
Druga kładka powstała
nad mniej ruchliwą ulicą Radziszewskiego, łącząc plac Curie –
Skłodowskiej z biblioteką. Istniejący budynek projektu Tadeusza
Witkowskiego nie posiadał wejścia z poziomu 2 kondygnacji, stąd
kładka była nieużywana do momentu otwarcia nowego skrzydła
biblioteki (również projektu Fijałkowskiego) dostępnego z poziomu
przejścia nad ulicą. System kładek miał scalać poszczególne
elementy rozrastającej się się Dzielnicy Uniwersyteckiej. W myśl
architektury organicznej miał włączyć zespół nowych budynków w
istniejący układ oraz pozwolić na późniejszy rozrost i
przekształcenia. Jednak pozostałe odcinki kładek nie zostały
zrealizowane.
-----------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Gmachy Rektoratu i
Ekonomii oraz Wydziału Prawa i Administracji przyjęły formę
zharmonizowaną z układem konstrukcyjnym. Elewacje charakteryzują
się rytmicznością, z podkreśleniem podziałów
poziomych. Fijałkowski zatroszczył się również o detal. Cokoły
budynków uzyskały kamienną okładzinę, co przywodzi na myśl
nawiązanie do idei "silnej podstawy" w projektach Ludwika
Miesa van der Roche. Charakterystycznym dla projektów Fijałkowskiego
jest ciąg aluminiowych "żyletek" obiegających
dwukondygnacyjny pawilon. Zabieg ten nadaje lekkości i sprawia
wrażenie unoszenia się budynku.
Jednak najbardziej
interesującym elementem dekoracyjnym są mozaiki autorstwa
Kazimierza Gąsiorowskiego. Zlokalizowano je w reprezentacyjnych
częściach obiektów: na ścianach dziedzińca dwukondygnacyjnego
pawilonu oraz we wnętrzach hallu gmachów Rektoratu
i Wydziału
Prawa i Administracji i księgarni uniwersyteckiej. Mozaiki zostały
wykonane z
elementów kamiennych, metalowych i ceramicznych. W kompozycji można
się doszukać nawiązań do motywów antycznej Grecji.
W podobnej stylistyce Gąsiorowski wykonał mozaiki w gmachu
Biblioteki Narodowej.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
fot. Zbigniew Zugaj
z albumu "Lublin w fotografii Zbigniewa Zugaja"
Wydawnictwo Lubelskie, 1988
Wydział Prawa i Administracji
Wydział Prawa i Administracji
Wydział Prawa i Administracji
Wydział Prawa i Administracji
Wydział Prawa i Administracji
hall Rektoratu
Wydział Prawa i Administracji
Wydział Prawa i Administracji
-----------------------------------------------------------------
W
ostatnim czasie kompleks przeszedł remont elewacji wraz z
ociepleniem. Kolorystyka gmachów wydaje się być rozsądnym rozwiązaniem.
Niestety pozbyto się brązowego marblitu na zachodniej, przeszklonej ścianie kurtynowej gmachu Wydziału Prawa i Administracji. Natomiast na północnym szczycie Rektoratu planowana jest instalacja dodatkowej windy.
Kompleks
budynków Fijałkowskiego stanowi wizytówkę nie tylko uczelni, ale
również miasta. Należy do najciekawszych przykładów powojennego
modernizmu w Lublinie.
bibliografia:
1. Dostatni Jerzy, "Miliardy dla studentów", Kamena, nr 8, 1968, str. 3.
2. Pastuszko Izabela, "Architektura Dzielnicy Uniwersyteckiej w Lublinie", Lublin, 2013
3. Szafer T. Przemysław, "Nowa Architektura Polska. Diariusz 1971 - 1975", wyd. Arkady, Warszawa 1977
tekst i zdjęcia
Marcin Semeniuk
